زادگاه
امام علی بن موسی الرضا علیه السلام در مدینه منوره دیده به جهان گشود.
کنیه ها
ابوالحسن و ابوعلی
لقبها
رضا، صابر، زکی، ولی، فاضل، وفی، صدیق، رضی، سراج الله، نورالهدی، قرة عین المؤمنین، مکیدة الملحدین، کفوالملک، کافی الخلق، رب السریر، و رئاب التدبیر
مشهورترین لقب
مشهورترین لقب آن حضرت �رضا� است و در سبب این لقب گفته اند: �او از آن روی رضا خوانده شد که در آسمان خوشایند و در زمین مورد خشنودی پیامبران خدا و امامان پس از او بود. همچنین گفته شده : از آن روی که همگان، خواه مخالفان و خواه همراهان به او خشنود بودند. سر انجام، گفته شده است: از آن روی او را رضا خوانده اند که مأمون به او خشنود شد.�
مادر امام
در روایتهای مختلفی که به ما رسیده است نامها و کینه ها و لقبهای ام البنین، نجمه، سکن، تکتم، خیزران، طاهره و شقرا، را برای مادر آن حضرت آورده اند.
زاد روز
درباره روز، ماه و سال ولادت و همچنین وفات آن حضرت اختلاف است.
ولادت آن حضرت را به سالهای (148 و 151 و 153ق) و در روزهای جمعه نوزدهم رمضان، نیمه همین ماه، جمعه دهم رجب و یازدهم ذی القعده نامیده اند.
روز شهادت
روز وفات آن حضرت را نیز به سالهای (202 و 203 و 206ق) دانسته اند.
اما بیشتر بر آنند که ولادت آن حضرت در سال (148ق) یعنی همان سال وفات امام صادق علیه السلام بوده است، چنان که مفید، کلینی، کفعمی، شهید، طبرسی، صدوق، ابن زهره، مسعودی، ابوالفداء، ابن اثیر، ابن حجر، ابن جوزی و کسانی دیگر این نظر را برگزیده اند.
در باره تاریخ وفات آن حضرت نیز عقیده اکثر عالمان همان سال(203ق) است.
بنابر این روایت، عمر آن حضرت 55 سال می شود که 25 سال آن را در کنار پدر خویش سپری کرده و 20 سال دیگر امامت شیعیان را بر عهده داشته است.
این 20سال مصادف است با دوره پایانی خلافت هارون عباسی، پس از آن سه سال دوران خلافت امین، و سپس ادامه جنگ و جدایی میان خراسان و بغداد به مدت حدود دو سال، و سر انجام دوره ای از خلافت مأمون.
فرزندان
گرچه که نام پنج پسر و یک دختر برای ایشان ذکر کرده اند، اما چنان که علامه مجلسی می گوید: حداکثر تنها از جواد به عنوان فرزند او نام برده اند.
به دسیسه مامون و با سم او به شهادت رسید و پیکر مطهر او را در طوس در قبله قبه هارونی سرای حمید بن قحطبه طایی به خاک سپردند و امروز مرقد او مزار آشنای شیفتگان است.
... همراه با کبوتران حرم
خورشید، در حال غروب است و هفت ستاره روشن در آسمان، آغوش گشوده هشتمین اخترند.
کبوتران بال می زنند آسمانی را که چشم هایمان سال هاست به آن دوخته شده، صدای بال کبوتران در صدای سنج عزاداران می پیچد و خواب مسموم انگورهای پیچیده بر خوشه های حادثه آشفته می شود، خورشید، ذره ذره در عطش چشم هایش رسوب می کند...
امام رضا علیه السلام سجده کردن بر معبود را نزدیک ترین حالت بنده می داند و می فرمایند:
�نزدیک ترین حالت بنده به خداوند متعال، در حال سجده است و این همان قول خداوند تبارک و تعالی است که فرمود: سجده کن و نزدیک شو. �
هشتمین پیشوای شیعیان امام علی بن موسی الرضا علیه السلام در مدینه دیده به جهان گشود.
بیشتر دوران امامت امام رضا (ع) در زمان خلافت مامون بود. مامون که یکی از مکارترین و زیرک ترین خلفای عباسی به شمار می آمد. پس از قتل برادرش امین و به دست گرفتن قدرت، مرو را مرکز حکومت خود قرار داد و با بهره گیری از هوش وزیر خود فضل بن سهل پایه های حکومت خود را مستحکم کرد.
انـگیزه هاى سیاسى مانند: جذب ایرانیان، سرکوب نهضتها و قیامهاى علویان، مشروع جـلـوه دادن حـکومت خود، مامون را وادار کرد به امام پیشنهاد ولایت عهدی دهد ولی از این روى، امام رضـا (ع) از پـذیرش پیشنهاد مامون سر باز مى زد. به هر حال امام رضا (ع) درنهایت، ولایت عهدی را با قید شرایطی پذیرفت. پس از مراسم بیعت اجبارى، در حضور مردم و دیگران فرمود:
لـنـا عـلیکم حق برسول الله و لکم علینا به حق فاذا انتم ادیتم الینا ذلک وجب علینا الحق لکم. مـا اهـل بیت، به واسطه رسول خدا (ص) بر شما مردم حقى داریم، شما نیز بر ما حقى داریـد وقتى که شما حق ما را به ما دادید، بر ما لازم است که حقوق شما را رعایت کنیم. (بحارالانوار جلد 146)
اگرچه این پیشنهاد رنگ تهدید و اجبار نیز گرفته بود. مسئله ولایت عهدی با تلاش های امام برای افشاگری همراه بود و شرط اصلی دخالت نکردن در عزل و نصب ها که همان شریک نبودن در حکومت جائر زمان برای حضرت محسوب می شد، نیز به همین منظور بود و امام بدین ترتیب توطئه های مأمون را یکی پس از دیگری خنثی می کرد و کار بدانجا رسید که عرصه بر مأمون تنگ شد و امام رضا (ع) را بزرگترین خطر جدی برای بقای حکومت خود می دانست و وقتی دریافت عوام فریبی های او در اعلام ولیعهدی امام رضا (ع) نیز کارگشا نیست، چاره ای جز به شهادت رساندن امام(ع) برای خود ندید.
و به دست گرفتن قدرت، مرو را مرکز حکومت خود قرار داد و با بهره گیری از هوش وزیر خود فضل بن سهل پایه های حکومت خود را مستحکم کرد.
سرانجام خورشید فروزان وجود امام (ع) در روز ۲۹ صفر سال ۲۰۳ ق. غروبی سرخ را به مشرق ایمان نشست و بار دیگر سیاست مزورانه عباسی تن به شکست داد.
| ||||||
او به حق نمایانگر جلال و جبروت حضرت صدیقه طاهره(سلام الله علیها) می باشد
محدث گرانقدر حاج شیخ عباس قمی به هنگام بحث از دختران حضرت موسی بن جعفر(علیه السلام) می نویسد:
"برحسب آنچه به ما رسیده، افضل آنها سیده جلیله معظمه، فاطمه بنت امام موسی(علیه السلام)، معروف به حضرت معصومه است".(1)
پژوهشگر معاصر علامه بزرگوار حاج شیخ محمد تقی تستری، صاحب قاموس الرجال می نویسد:
"در میان فرزندان امام کاظم(علیه السلام) با آن همه کثرتشان بعد از امام رضا(علیه السلام)، کسی همسنگ حضرت معصومه(سلام الله علیها) نمی باشد".(2)
برای توجه به عظمت فوق العاده و شخصیت وصف ناپذیر حضرت معصومه(سلام الله علیها) به نقل روایتی از امام صادق(علیه السلام) می پردازیم، و یادآور می شویم که امام صادق(علیه السلام) هنگامی این حدیث را بیان فرموده اند که نه تنها حضرت معصومه دیده به جهان نگشوده بود، بلکه پدر بزرگوارش حضرت موسی بن جعفر(علیه السلام) نیز متولد نشده بود. و اینک متن حدیث:
"آگاه باشید که برای خدا حرمی هست و آن مکه است، و برای پیامبر خدا حرمی است و آن مدینه است، و برای امیرمؤمنان حرمی است و آن کوفه است.
آگاه باشید که حرم من و فرزندان من بعد از من، قم است.
آگاه باشید که قم کوفه کوچک ماست.
آگاه باشید که برای بهشت هشت در است، سه تای آنها به سوی قم است.
بانوئی از فرزندان من، به نام"فاطمه" دختر موسی، در آنجا رحلت می کند که با شفاعت او همه شیعیان ما وارد بهشت می شوند".(3)
این حدیث به جهت صدورش از امام صادق(علیه السلام) قبل از این که حضرت معصومه و پدر بزرگوارش دیده به جهان بگشایند، از اهمیت خاصی برخوردار است و نکات مهمی را در بر دارد که به برخی از آنها اشاره می شود:
1ـ قم حرم ائمه است.
در حدیث دیگر همین معنی از امام صادق(علیه السلام)روایت شده است.(4)
2ـ قم کوفه کوچک اهلبیت است.
شاید منظور این باشد که بعد از ظهور حضرت بقیه الله ارواحنا فداه کوفه پایتخت حکومت جهانی آن حضرت خواهد بود.(5) و در آن موقع قم دومین پایگاه حکومت حقه خواهد بود. و شاید به همین جهت است که عاشقان دلباخته حضرتش در دوران غیبت به مسجد سهله ـ در کوفه ـ و مسجد صاحب الزمان در جمکران ـ قم ـ رهنمون می شوند.
از این حدیث عظمت شهر کوفه نیز به خوبی روشن می شود،که قم را با آن همه عظمتی که دارد"کوفه کوچک" نامیده اند.
علامه مجلسی در فصلی که به ذکر فضایل و مناقب کوفه و اهل کوفه اختصاص داده، بیش از هفتاد حدیث در این رابطه ذکر کرده است.(6)
امام مشوه بودن چهره اهل کوفه در تاریخ به جهت تبلیغات مسموم امویان است، که معاویه میلیون ها دینار صرف جعل حدیث بر علیه اهل کوفه نموده، به جرم محبت بی شائبه آنها نسبت به امیرمؤمنان(علیه السلام).
آگاه باشید که برای خدا حرمی هست و آن مکه است، و برای پیامبر خدا حرمی است و آن مدینه است، و برای امیرمؤمنان حرمی است و آن کوفه است. آگاه باشید که حرم من و فرزندان من بعد از من، قم است. آگاه باشید که قم کوفه کوچک ماست. آگاه باشید که برای بهشت هشت در است، سه تای آنها به سوی قم است. بانوئی از فرزندان من، به نام"فاطمه" دختر موسی، در آنجا رحلت می کند که با شفاعت او همه شیعیان ما وارد بهشت می شوند"
3ـ سه در از درهای بهشت به سوی قم است. در حدیث دیگری آمده است که یکی از درهای بهشت از آنِ اهل قم است (7)ولی در این حدیث شریف می فرماید: سه در از درهای بهشت به سوی قم است.
شاید این حدیث اشاره باشد به اینکه یک زمان طولانی قم مرکز حوزه علمیه میشود و علوم آل محمد(علیه السلام) از این شهر به همه نقاط جهان می رسد.
چنانکه در عصر ما بزرگترین آکادمی علمی جهان تشیع در این حوزه مقدسه است و در تمام نقاط جهان، علوم آل محمد از رهگذر پرورش یافتگان این حوزه مقدسه منتشر می شود. چنانکه در حدیث شریف تصریح شده که:"دانش از این شهر به همه نقاط دنیا منتشر خواهد شد".(8)
روی این بیان قسمت اعظم کسانی که با خاندان عصمت و طهارت آشنا هستند، از برکات این حوزه مقدسه، اهل بهشت خواهند شد.
4ـ بانوئی از تبار من در قم رحلت می کند.
تشریف فرمائی حضرت معصومه(سلام الله علیها) برای گسترش چادر عصمتش به این مرز و بوم، و گشودن درِ رحمت به روی شیعیان اجداد طاهرینش در این سرزمین، و پشتوانه قرار گرفتنش برای حوزه علمیه قم، در علم الهی مقدر شده، به انبیا و اولیا اعلام شده بود، و رئیس مذهب حقه قبل از تولد این بانو و پدربزرگوارش، از آن ـ به صورت غیبی ـ خبر داده است.
جالب این که او را با نام و نام پدرش معرفی کرده و فرموده:"او فاطمه دختر موسی است".
5ـ همه شیعیان ما با شفاعت او وارد بهشت می شوند.
این تعبیر که با شفاعت یک بانو همه شیعیان وارد بهشت بشوند، تا جائی که این ناچیز سراغ دارد، در حق هیچ بانوی دیگری وارد نشده است، و او به حق نمایانگر جلال و جبروت حضرت صدیقه طاهره(سلام الله علیها) می باشد و همین حدیث برای اثبات شخصیت بسیار والای آن حضرت کافی است.
با عرض معذرت خدمت آن خانم بزرگوار برای تأخیر در عرض تبریک و ارادت امیدوارم بنده را عفو بفرمایند
انشاء الله که حضرت معصومه سلام الله علیها در همه مراحل زندگی دستمون رو بگیرن و در آخرت شفاعتمون کنن . الهی آمین